هورمون های پپتیدی
هورمون های پپتیدی گروه ششم از داروهای ممنوعه را تشکیل می دهند و اخیرا فهرست آن طولانی تر شده است یک بار دیگر هورمون های پپتیدی و آنالوگها و ترکیبات شبیه به آنها راکه از سوی کمیته بین المللی المپیک در ورزش ممنوع اعلام شده است مرور می کنیم:
۱. گنادوتروپین جفتی (hCG)
۲. گنادوتروپین های هیپوفیزی و صناعی (LH)
۳. کورتیکوتروپینها ATCH و تتراکوزاکتید)
۴. هورمون رشد (Hgh)
۵. فاکتور رشد انسولین (IGF-1_)
۶. اریتروپویتین (EPO)
۷. انسولین
۸. ترکیبات شبیه به هورمون های پپتیدی
کلومیفن
سیکلوفنیل
تاموکسی فن

ترکیباتی که فقط در مردان ممنوع است
از میان این هورمون ها و ترکیبات فوق، موارد زیر صرفا در مردان ورزشکار ممنوع است:
۱- گنادوتروپین جفتی (Hcg)
۲- هورمون LH
۳- کلومیفن
۴- سیکلوفنیل
۵- تاموکسی فن
از میان این گروه داروها و ترکیبات ممنوعه در ورزش، مصرف هورمون رشد، هورمون (epo) و انسولین شایعترین موارد را تشکیل می دهند و در اینجا فقط این سه مورد توضیح داده می شود.
هورمون رشد
این هورمون در بدن انسان توسط سلولهای سوماتوتروف غده هیپوفیز ترشح می شود در حقیقت نوعی پروتئین با ۱۹۱ اسید آمینه است. این هورمون بطور صناعی بوسیله تکنیک نوترکیبی DNA نیز ساخته می شود.
اثرات هورمون رشد
۱. رشد: هورمون با تاثیر روی بافت مختلف بدن موجب رشد و افزایش اندازه آنها می شود. با رشد استخوانها بر قد افزوده شده، پوست و ضمایم آن رشد و عضلات اسکلتی بزرگ می شوند. هورمون رشد در بسیاری از بافتهای بدن از طریق افزایش دادن تعداد سلولها تاثیر می گذارد تا افزایش اندازه سلول.
۲. تاثیر روی متابولیسم نیتروژن: هورمون رشد در انسان باعث احتباس نیتروژن می گردد و این خاصیت به اثر آنابولیکی آن مربوط می شود و دلیل سوء اسفاده آن توسط ورزشکاران نیز همیناست. هورمون رشد انتقال اسیدهای آمینه را به درون بافتها و در نتیجه ساخت پروتئین را تشدید می کند.
۳. تاثیر روی متابولیسم کربوهیدرات چربی: هورمون رشد اثر ضد انسولینی داردو بر خلاف انسولین (باعث مصرف قند در بردن و تبدیل آن به چربی می شود) سبب افزایش قند خون می شود. در حالاتی مانند گرسنگی، ورزش و هر حالتی که باعث کاهش قند خون حگردد ترشح هورمون رشد بالا رفته تا قند خون را افزایش دهد. در اقع پایین بودن قندیک محرک برای ترشح هورمون رشد است.
ترشح هورمون رشد
میزان ترشح روزانه هورمون حدود ۵/۰ میلی گرم است. ترشح هورمون در بدن حالت پیوسته و مداوم نداشته بلکه حالت نوسانی دراد یعنی در برخی ساعتا تشبانه روز بیشتر ترشح می گردد بطوریکه مدتکوتاهی پس از خواب عمیق به حداکثر مقدار خود می رسد. درسنین قبل از بلوغ ۷۵-۵۰/۰ هورمون در طی خواب ترشح می شود در حالیکه در دوره نوجوانی قسمت عمده ترشح آن در طی بیداری است و به همین دلیل اندازه گیری سطح خونی ان در طی روز جهت تشخیص کمبود ترشح هورمون ارزش کمی دارد. ترشح هورمون از هیپوفیز،تحت کنترل هیپوتالاموس است دوپامین، ۵- هیدروکسی تریپتامین و داروهای اگونیست آلفا- آدرنرژیک با تاثیر در سطح هیپوتالاموس ترشح هورمون را تحریک کرده و در حالیکه داروهای اگونیست بتا- آدرنرژیک، اسیدهای چرب آزاد و خود هورمونسبب مهار ترشح آن می شوند میزان قند خون یک تنظیم کننده قوی ترحپشح هورمون است و ک اهش قند خون ترشح آن را بالا می برد. همچنین میزان ترشح هورمون در پاسخ به تمرینات ورزشی، استرس، هیجانعاطفی وخوردن غذای پر پروتئین افزایش می یابد.
هورمون صناعی پس از ترزریق زیرج لدی یا عضلانی بخوبی جذب و ۶-۲ ساعت بعد به حداکثر سطح پلاسمایی خودمی رسد. هورمون عمدتا توسط کبد، کلیه و بافت های محیطی تخریب گشته و به مقدار خیلی کم از راه ادرار دفع می گردد. تا اوسط سال ۱۹۸۵ بیشتر هورمون مصرفی از اجساد خیلی کم از راه ادرار دفع می گردد. تا اواسط سال ۱۹۸۵ بیشتر هورمون مصرفی از اجساد تهیه می شد ولی بدلیل بروز یک بمیاری کشنده عصبی بنام بیماری کروتسفلدژاکوب، در سالهای ۱۹۶۰ و ۱۹۷ در سه فردی که هورمون رشد انسانی دریافت کرده بودند، تهیه هورمون از این طریق منسوخ گردید و امروزه عمدتا بوسیله تکنیک نو ترکیبی DNA و بصورت ویالهای ۵ میلی گرمی پودر لیوفیلیزه ساخته می شود.
موارد مصرف و عوارض جانبی
مورد مصرف عمده این هورمون در کودکان دچار کمبود این هورمون است که با کوتاهی قد و تاخیر درسن استخوانی (۷۰ درصد سن تقویتی یا کمتر) مشخص می شود. در کودکانی که تحت درمان با این هورمون قرار می گیرد بعدا کم کاری غده تیروئید بروز می کند. ممکن است در محل تزریق درد و ناراحتی خفیفی احساس شود ولی تزریق زیرجلدی موجب می گردد که بافت چربی موضع تزریق تحلیل رود.
استعمال هورمون رشددر ورزش
معمولا عمده ترین هدف از سوءاستفاده مصرف هورمون رشد صناعی افزایش و بالا بردن کارآیی ورزشی است درافراد بالغ تجویز هورمون جهت تحریک رشد خی بی فایده است زیرا اپی فیز استخوانها که رشد از آنجا صورت می گیرد بسته شده است. قابل پیش بینی است در ورزشکاران بالغی که از این هورمون استفاده می کنند توده عضلانی بد افزایش وتوده چربی کاهش می یابد. اخیرا استفاده از این هورمون در میان ورزشکاران رواج زیادی پیدا کرده است زیرا هورمون می تواند بسیاری از اثرات مفید استروئیدهای انابولیک را برای بهبود کارایی ورزشی داشته باشد و این هورمون با افزایش پروتئین سازی و تجزیه چربیها و در نتیجه ایجاد یک منبع انرژی برای بدن بطور واقعی قدرت و کارآیی ورزشی را بالا می برد. تعدادی از داروها (پروپرو انولول، وازوپرسین، کلونیدین و لوودوپا) ترشح هورمون را افزایش داده و به همین دلیل ورزشکار اخیرا از این داروها استفاده می کنند. هزینه هورمون مورد نیاز برای ایجاد اثرات نیروزایی برای یک دره مصرف ۸ هفته ای حدود ۱۵۰۰- ۱۰۰۰ دلار برآورد می شود که به همین دلیل و نیاز به سرنگها و سرسوزنهای مخصوص، تمایل برای مصرف این هورمون کم شده است. این هورمون بدلیل ایجاد برتری نامتعادل در بین ورزشکاران از سوی کمیه بین المللی المپیک ممنوع اعلام شده است.
اریتروپویتین (EPO)
اریتروپویتین نوعی هورمون است که از کلیه ها ترشح می شود و با تثایر روی مغز استخوان تولید گلبولهای قرمز خون را افزایش می دهد. با افزایش توده گلبولهای قرمز قدرت اکسیژن گیری ورزشکار افزایش می یابد وبه همین دلیل یک عده آن را نوعی دوپینگ خون می دانند
اپویتین ترکیبی است که در آزمایشگاه بوسیله تکنولوژی CAN ریکامبینانت ساخته می شود و مانند اریترویتین عمل می کند. این هورمون که به هورمون EPO معروف است دارای دو نوع زیر است:

(Eprex, Epgen) EPO- alfa (1)
(Marogen.Recormon) epo- Beta (2)
هورمون EPO در درمان کم خونی ناشی از کمبود نسبی یا مطلق هورمون ایتروپویتین در نارسایی مزمن کلیه افراد دیالیزی مصرف می گردد هورمون EPO غیر از تاثیر روی دستگاه خونسان بدن،اثرات دیگری ندارد.
طرز مصرف EPO
هورمون EPO را می توان بصورت وریدی، زیر جلدی یا داخل صفاتی مصرف کرد. این هورمون از طریق خوراکی جذب ناچیزی دارد. نیمه عمر پلاسمایی ان بطور متوسط ۸/۴ ساعت می باشد.
ایا EPO را می توان با آزمایش شناسایی کرد؟
تا یک سال پیش هیچگونه روشی برای شناسایی هورمون EPO وجود نداشت ولی تحقیقات و مطالعاتی که اخیرا در این زمینه انجام گرفته است بسیار امیدوار کننده بوده و در آینده نزدیک امکان تشخیص دوپینگ EPO میسر خواهد شد و در همین زمینه پژوهشگران استرالیایی به نتایجی دست یافته اند.
انسولین
انسولین یکی از هورمون هایی است که در اول آوریل سال ۲۰۰۰ به فهرست داروهای ممنوعه اضافه گردید. انسولین در حالت طبیعی در بدن وجود دارد و از لوزالمعده (پانکراس) ترشح می گردد و تنظیم قندخون را بر عهده دارد.
انسولین به دلایل اثراتی که دارد مورد توجه ورزشکاران می باشد:
۱- انتقال گلوکز به درون سلول جهت تولید انرژی
۲- تشدید گلیکولیز و افزایش ساخت گلیکوژن
۳- افزایش ساخت پروتئین در بدن
مصرف انسولین در ورزش
فقط ورزشکارانی مجاز به استفاده از انسولین هستند که دچار بیماریی دیابت وابسته به انسولین باشند و این امر بایدتوسط متخصص غدد یا پزشک تیم بطور کتبی قبل از مسابقه گزارش شود.
وجود غلظت طبیعی انسولین در ادرار ورزشکار وی را در معرض اتهام دوپینگ قرار خواهد داد مگر اینکه ثابت شود این افزایش سطح انسولین بنا به علل فیزیولوژیک یا پاتولوژیک می باشد
ماری جوانا
ماری جوانا که به اسامی reefer, pot, weed, grass نیز خوانده می شود از سر شاخه های گل دار گیاه شاهدانه بدست می اید به همین دلی به ان کانابینوئید نیز می گویند. اسامی دیگر گیاه شاهدانه یا فراورده های آن عبارتنداز:حشیش، چرس، بنگ، گانجا، داگا، و ماری جوانا. تقریبا قسمتهای هر دو گیاه نر و ماده شاهدانه حاوی مواد روانگردان کابینوید هستند ولی بیشترین میزان این ماده محرک در سرشاخه های گل دار یافت می شود. در خاور میانه و شمال آفریقا به صمغ خشک شده سرشاخه های گل دار حشیش می ویند و در خاور دور به چرس معروف است. به برگها و گل های خشکیده شاهدانه که حاوی مقدار کمی ماده روانگردان می باشد بنگ به ماده صمغی بدست آمده از برگهای کوچک را گانجا می گویند. در ایالات متحده به هر قسمتی از گیاه شاهدانه یا عصاره آن که در انسان باعث تغییرات روانی و جسمی می گردد ماری جوانان می گویند. معمولا این گیاه را پس از چیدن خشک کرده و به صورت سیگار دود می کنند.
در گیاه شاهدانه حدقل ۴۰۰ نوع ماده شیمیایی مختلف وجود دارد و بیش از ۶۰ ماده از اینکه از دسته کانابینوئیدها هستند. سه ماده شیمیای فراوان عبارتند از : کانابینول(CBN)، انابیدیول (CBD) و تتراهیدروکابینول (THC) .
ال- دلتا ۹ – تترا هیدروکانابینول ماده ای است که بسیاری از اثرات روانی ماری جوانا به آن مربوط می شود. بیشتر کانابینوئیدهای دیگر اثری روی روان نداشته ولی ممکن است قدرت ال- دلتا ۹- تتراهیدروکانابینول را افزایش یا کاهش دهند.
اثرات ماری جوانا در انسان
اثرات عمده ماری جوانا روی سیستم اعصاب مرکزی و دستگاه قلبی عروقی است پاسخهای رفتاری حاصل از ماری جوانا به مقدار مصرف، روش مصرف، حالت فرد و میزان آسیب پذیری فرد در برابر اثرات روانی اینگونه داروهای محرک بستگی دارد.
اثرات عصبی
مصرف خوراکی ۲۰ میلی گرم ماری جوانا یا کشیدن سیگار ماری جوانا حاوی ۲ درصد ال- دلتا ۹- تتراهیدروکانابینول بر روی خلق و خو، حافظه، هماهنگی حرکات، قدرت تشخیص، مراکز حسی مغز، درک زمان بینش فرد نسبت به خویش تاثیر می گذارد. متعاقب مصرف ماری جوانا احساس سرخوشی و نشئه همراه با یک حالت شلی، رخوت و خواب آلودگی بر فرد چیره می شود ولی اگر فرد در جمع باشد، بجای حالت خواب آلودگی نوعی خنده بیخودی در فرد دیده می شود. حافظه کتاه مدت مختل گشته و توانایی شخص در انجام محاسبات پیچیده ذهنی دچار اشکال می گردد. تعادل فرد به هنگام راه رفتن حتی با مقادیر کم ماری جوانا نیز تحت تاثیر قرار گرفته و دستها دچار لرزش می شود. فراینده های ذهنی پیچیده مانند درک، توجه و پردازش اطلاعات با دود کردن یک یا دو سیگار ماری جوانا مختل شده و این اختلال برای ۴ تا ۸ ساعت ادامه می یابد. مصرف کنندگان ماری جوانا اظهار می دارند که اشتهایشان افزایش یافته، دهان و گلویشان خشک شده و دچار توهمات بینایی می شوند.
اثرات روانی
مقادیر بالای ماری جوانا باعث توهمات واضح، هذیان و افکار پارانوئیدی می گردد. طرز تفکر مختل گشته ،مسخ شخصیت و اختلال در درک زمان شدت می یابد. فرد با احساس اینکه اثرات حاصل از دارو هرگز پایان نخواهد یافت دچار اضطراب و هراس می شود. با مصرف مقدار زیادی ماری جوانا جنون شدید توام با توهم و مسخ شخصیت به فرد دست داده و فرد بینش خود را از دست می دهد. این حالات می تواند بالافاصله پس از مصرف یاماهها بعد خودنمایی کنند. اثرات ماری جوانا پس از استنشاق گرد آن از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بعد به اوج خود می رسد استعمال دراز مدت ماری جوانا موجب بی تفاوتی، اختلال در قضاوت، اختلال در تمرکز حواس و حافظه شده و شخص از برقراری روابط بین فردی کناره گیری می کنند.
اثرات قلبی عروقی
بارزترین اثر ماری جوانا روی دستگاه قلبی عروقی شامل افزایش ضربان قلب، ا فزایش فشار خون سیستولیک در حالت خوابیده به پشت، کاهش فشار خون در حالت ایستاده و قرمزی شدید ملتحمه می باشد. پروپرانولول، کلونیدین واگونیست های –a2 آدرنرژیک از افزاش ضربان قلب متعاقب مصرف ماری جوانا جلوگیری می کنند ولی تاثیر روی اثرات دیگر ماری جوانا ندارد. میزان افزایش ضربان قلب به مقدار ماری جوانا مصرفی بستگی دارد. مقدار اکسیژن مورد نیاز قلب افزایش پیدا می کند. مطالعات Hollister در سال ۱۹۸۸ نشان می دهد که در بیماران دچار آنژن صدری با دودکردن یک سیگار ماری جوانا زمان بروز درد قفسه سینه بدنبال ورزش تقریبا با ۵۰/۰ کاهش می یابد.
سیستم ایمنی
ماری جوانا باعث سرکوب ایمنی طبیعی بدن شده ودر سنتز پروتئی ها و اسیدهای نوکلئیک اختلال ایجاد می کند. ولی در مورد اینکه مصرف کنندگان ماری جوانا در معرض خطر عفونت بیشتری هستند تاکنون مطالعات بالینی کنترل شده ای صورت نگرفته است. اگر چه مصرف مقدار زیادی ماری جوانا در حیوانات تراتوژن می باشد. اما چنین اثری درانسان نشان داده نشده است.
اثرات دیگر
از اثرات دیگر ماری جوانا می توان مواردزیر را نام برد:
کاهش غلظت تستوسترون و مهار قابل برگشت تولید اسپرم، اختلال قاعدگی در زنان، کوتاه شدن طول مدت حاملگی و طولانی شدن مدت زایمان در زنان حامله، برونشیت، اسم، افزایش خطر سرطان ریه و کاهش فشار دورن کره چشم .
ماری جوانان اثر چندانی روی مردمک چشم ندارد، بنابراین در مسمومیت با ماری جوانا و ترکیبات وابسته به آن مانند حشیش و بنگ و غیره اندازه مردمک چشم علامت قابل اعتمادی نیست.
جذب، متابولیسم و دفع
۲ تا ۵۰ درصد تتراهیدروکانابینول موجد در سیگار ماری جوانا پس از استعمال وارد جریان خون می گردد و این امر به روش مصرف بستگی دارد. بنابراین یک سیگار ماری جوانا که محتوی ۲ درصد تتراهیدروکانابینول می باشد ۴/۰ تا ۱۰ میلی گرم از ماده فعال را وارد گردش خون میسازد. اثرات ماری جوانا در عرض چند دقیقه پس از کشیدن سیگار شروع شده و حداکثر غلظت تتراهیدروکانابینول در پلاسما ۷ تا ۱۰ دقیقه و حداکثر اثر آن ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بعد دیده می شود. این اثرات ماری جوانا ، بندرت بیش از ۲ تا ۳ ساعت به طول می انجامد. پس از مصرف خوراکی ماری جوانا اثرات آن ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد شروع شده و اوج اثرات آن ۲ تا ۳ ساعت بعد دیده می شود.
۹- تترا هیدروکانابینول سریعا به یک متابیولیت فعالی بنام ۱۱- هیدروکسی -۹- دلتا هیدروکانابینول تبدیل گشته و آن هم بنوبه خود به متابولیت غیرفعال و قطبی تری تبدیل می شود که از راه ادرار و مدفوع دفع می گردد. نیمه عمر دفعی این ما ده از بدن حدود ۳۰ ساعت است و این موضوع بیانگر این حقیقت است که مقادیر کمی از تتراهیدروکانابینول و متابولیت های ان روزها و هفته ها در پلاسما باقی می ماند و در ادرار قابل تشخیص هستند.
گاهی اوقات از بعضی از فرآورده های صناعی ماری جوانا به عنوان ضد دردو ضد تشنج استفاده یم شود ولی روی هم رفته در علم پزشکی مورد مصرف بخصوصی ندارد. این فرآورده های درشیمی درمانی ضد سرطان برای کنترل تهوع و استفراغ نیز مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از این فرآورده های صناعی nabilon نام دارد که به عنوان ضد استفراغ بکار می رود. وخیم ترین عارضه جانبی این دارو مسخ شخصیت و حساس کسالت و بیحالی و شایعترین عوراض آن شامل سرگیجه، خواب آلودگی، خشکی دهان و اشکال در تمرکز حواس می باشد.

استعمال ماری جوانا در ورزش
ماری جوانا به علت ایجاد حالت سرخوشی و نیز رخوت و احساس آرامش، استفاده از آن در چند سال گذشته درمیان ورزشکاران مرسوم بوده است. در حال حاضر ماری جوانا شایعترین داروی غیرمجاز مصرفی در ایالات متحده به شمار می رود. حدود ۵۵ درصد جوانان آمریکا حداقل برای یکبار در طول زندگیشان آن را تجربه کرده اند ولی خوشبختانه مصرف آن در دهه اخیر امار نزولی نشان می دهد طوری که مصرف آن در میان دانش آموزان سال آخر دبیرستانهای آمریکا از ۳۷ درصد از سال ۱۹۷۸ به ۱۸ درصد در سال ۱۹۸۸ کاهش یافته است. میزان مصرف ماری جوانا درماین دانش اموزان دبیرستانی آمریکا ۷/۲ درصد گزارش شده است. در ایالات متحده، میزان تتراهیدروکانابینولا موجود در سیگارهای ماری جوانا از ۵/۰ تا ۱۱ درصد فرق می کند و سودجویی یک عده به رواج مصرف آن در میان مردم بخصوص ورزش دامن زده است.
درمورد اینکه ماری جوانا می تواند به عنوان یک داروی نیروزا در ورزش مصرف گردد اطلاعات و شواهد کمی وجود داردو طی چند سال اخیر به علت اثبات کاهش دادن بارز کارایی ورزشی و ایجاد عوارض خطرناک و همچنین مخدوش نمودن چهره ورزشکار مصرف آن سیر نزولی را طی کرده است طوری که در المپیک سئول ۱۹۸۸ از تعداد ۱۶۰۱ نمونه ادرار آزمایش شده فقط ۴ مورد مثبت دیده شد. مطالعات kandel و Raveis درسال ۱۹۸۹ حاکی از آن است که ورزشکارانی که به مقدار متوسط از ماری جوانا استفاده می کنند بخصوص زنان ورزشکار پس از ازدواج یا بچه دار شدن و بطور کلی پس از پذیرفقتن مسئولیت های خانوادگی از استعمال ان دست می کشند. علائم و نشانه های قطع مصرف ماری جوانا عبارتند از: تحریک پذیری،بیقراری، عصبانیت، کاهش اشتها، بیخوابی، کاهش وزن، لرز و افزایش دمای بدن. این علائم چند ساعت پس از قطع مصرف شروع شده ۴ تا ۵ روز طول می کشد.
استعمال ماری جوانا در ورزش از سوی کمیته بین المللی ممنوع اعلام شده است و اگر سطح ماده فعال ماری جوانا که همان کربوکسی- THC می باشد در ادرار ورزشکار از ۱۵ نانوگرم درمیلی گرم بیشتر می باشد ورزشکار دوپینگی تقلی می گردد.
سوالها و فرضیه های هورمون ها و ماری جوانا
۱. آیا استعمال هورمون رشد در ورزشی تاثیر دارد؟
۲. چه ترکیبات هورمونی در مردان ممنوع است؟
۳. اثرات ماری جوانا در انسان چیست؟
۴. آیا ماری جوانا دارای اثرات روانی هم است؟