یکی از روشهای دوپینگ در میان ورزشکاران دوپینگ خونی است. این روش برای اولین بار در المپینگ مونترال ۱۹۷۶ توسط لاسه ویرون دونده فنلاندی بکار گرفته شد. ولی گزارشاتی وجود دارد که نشان می دهد این روش در سال ۱۹۴۷ نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
بطور کلی روش دوپینگ خون بدینترتیب است که چند روز قبل از مسابقه ورزشکار به ارتفاع بلندتری برده می شود و به علت بلندی و کاهش فشار اکسیژن خون شریانی ماده ای بنام اریتروپویتین ازاد می شود. این ماده که در حقیقت نوعی هورموناست در فرد بالغ عمدتا توسط کلیه ها و در جنین توسط کبد ساخته می شود و با تاثیر روی مغز استخوان تولید گلبولهای قرمز را افزایش می دهد. بدین ترتیب تولید گلبولهای قرمز که عمل انتقال اکسیژن را به عهده دارند زیاد می شود تااینکه اکسیژن رسانی به بافت های بدن مختل نگردد. در این حال که تعداد گلبولهای قرمز زیاد شده است از ورزشکار حدود یک لیتر خون پیش از مسابقه همین خون دوباره به بدن ورزشکار تزریق می شود. در نتیجه این عمل، ظرفیت اکسیژن گیری خون تا ۲۰ درصد افزایش می یابد و به علت افزایش اکسیژن رسانی شخص دیرتر خسته می شود بنابراین دوپینگ خونی ذخیره اکسیژن بدن را زیاد می کند و در نتیجه کار دوندگان مسافتهای طولانی و دوچرخه سواران را آسان می کند. گفته می شود که با ۳ هفته اقامت و تمرینات ورزشی در ارتفاعات بلند می توان اثری همانند دوپینگ خونی ایجاد کرد.
این روش در ان زمان ورزشکاران زیادی را دستخوش وسوسه کرد ولی امکان استفاده از آن برای همه وجود ندارد زیرا احتیاج به تجهیزات پزشکی و پزشک متخصص و وارد به اینکار دارد که برای همگان میسر نیست. این نوع دوپینگ که امروزه بخصوص دوهای استقامت ، دوچرخه سواری و ورزشهای ابی مورد استفاده قرار می گیرد زیرا در این رشته ها بیش از رشته ای ورزشی دیگر اکسیژن گیری خون اهمیت داردو همانطوی که قبلا گفته شد این روش قدرت اکسیژن گیری ورزشکار را افزایش می دهد.
دوپینگ خونی را با هیچ ازمایشی نمی توان اثبات نمود زیرا هیچگونه ماده خارجی یا متابولیکی در نمونه های مورد آزمایش یافت می شود. روشی که اخیرا پیشنهاد شده است اندازه گیری سطح هورمون اریتروپویتین خون است. مطابق انچه که گفته شد این هورمون تولید گلبولهای قرمز را تحریک می کند و در صورت کافی بودن و افزایش سطح گلبولهای قرمز میزان اریتروپویتین کاهش پیدا می کند. بنابراین در ورزشکاری که خون اضافی دریافت می دارد به دلیل افزایش میزان گلبولهای قرمز تولید هورمون اریتروپویتین مهار می شود، ولی این روش از حساسیت کمی برخوردار بوده ودقت کافی ندارد وبا اینحال طبق قوانین بین المللی المپیک دوپینگ خونی جزء روشهای غیرمجاز و ممنوع به حساب می آید.
خطرات و عوارض دوپینگ خون
به دلیل خونگیری و انبار آن وتزریق مجدد آن به فرد خطرات عمده ای که جان ورزشکاران استفاده کننده از این روش را تهدید می کنند عبارتند از: (۱) هپاتیت یا ورم کبد. در میان انواع هپاتیت ها، خطرناکترین آنها هپاتیت نوع B می باشد زیرا از یک طرف ممکن است فرد دچار هپاتیت برق آسا گشته و طی چند ساعت به اغمای کبدی برود که میزان مرگ و میر زیادی دارد و از طرف دیگر خطر مزمن شدن و ناقل شدن وجود دارد که طبق گزارشات پزشکی احتمال سرطان کبد در این افراد بالا می رود. راه اصلی انتقال هپاتیت نوع B بوسیله تزریق می باشد( تزریق خون یا فرو رفتن سوزن الوده به بدن) . بنابراین در ورزشکارانی که از دوپینگ خونی بویژه از خون افراد غیرخویشاوند استفاده می کنند خطر هپاتیت افزایش می یابد. یکی از گزارشات حاکی است که در المپیک ۱۳۸۴ لوس انجلس هفت عضو تیم دوچرخه سواری آمریکا چندساعت قبل از مسابقه هر کدام یک واحد گلبول قرمز متراکم استفاده کرده بودند که از افرادی غیرخویشاوند تهیه دشه وبده نه از خودشان. چندی بعد یکی از چهار نفر صاحب مدال عضو این تیم به هپاتیت مزمن مبتلا شد، (۲) احتمال ابتلاء به بیماری ایدز (AIDS) در این افراد افزایش می یابد زیرا یکی از راههای اصلی سرایت بیماری ایدز انتقال خون است و این امر در مورد خون های کهنه تر که برای مدت زمان بیشتری انبار شده اند به مراتب بیشتر صدق می کند ، (۳) افزایش خاصیت چسبندگی خون و لخته شدن خون در درون رگهای بدن. همانگونه که قبلا ذرک شد در دوپینگ خونی میزان گلبولهای قرمز افزایش می یابد که نتیجه آن علاوه بر افزایش سطح اکسیژن گیری، افزایش خاصیت چسبندگی خون می باشد. بدیهی است وقتی که خاصیت چسبندگی خون افزایش یابد وخون غلیظ تر شود ممکناست خون درون رگهای بدن لخته شود بخصوص در سیاهرگ های پاها که در این صورت این لخته خون توسط سیاهرگ به قلب و از آنجابه ریه برده می شود که این حالت را آمبولی ریه می گویند. در این حالت ورزشکار دچار تنگی نفس شدید و ناگهانی، درد قفسه سینه،سرفه و خلط خون آلود می شود که جزء اورژانس های پزشکی است و فرد باید فورا به بیمارستان رسانده شود. خطر بروز انی عراضه در دوندگان دوماراتن که در طی مسابقه مقدار زیادی از آب بدن خود را از دست می دهند خیلی بیشتر است زیرا از دست رفتن اب بدن افزایش خاصیت چسبندگی خون را دو چندان می کند، (۴) با توجه به اینکه نیمه عمر بعضی از فاکتورهای انعقادی کوتاه است مخصوصا فاکتورهای انعقادی ۵ و ۸ لذا در کسانی که خون انبار شده دریافت می دارند حتی اگر خون خودشان باشد به دلیل کاهش سطح فاکتورهای فوق در این افراد ممکن است خونریزی روی دهد. اگرچه این عارضه تاکنون در ورزشکاران گزارش نشده است ولی احتمال آن وجود دارد.
تزریق خون زمانی که از نظر پزشکی ضروری باشد، مثلا برای جبران کم خونی یا جبران اتلاف خون در جراحی یا تصادفات ، اقدامی نجات دهنده برای زندگی است. ولی تاکنون تزریقخون برای مقاصدی که از نظر پزشکی ضروری نیست، انجام می شود و در اشخاص سالم برای تقویت حرکات ورزشی داده می شود، عملی که از نظر عمومی به عنوان دوپینگ خون شناخته شده است. افزایش حجم گلبول قرمز ناشی از این تزریق، با زیاد تر شدن تحویل اکسیژن به بافت ها ارتباط دارد،که نشانه بهبود ظرفیت اکسیژن گیری ورزشی است.
اثر تزریق مکرر روی اعمال فیزیولوزیک بدن، سالهای زیادی مطالعه شده است. اگر چه نتیجه ای قطعی از اثرات آن روی حرکات ورزشی در مقالات علمی ثابت نشده است، اما به نظر می رسد دوپینگ خون ممکن است در بعضی از ورزش ها نتیجه مسابقه را بهبود بخشد، ورزشکاران استقامتی، از قبیل دوندگان و دوچرخه سواران از دست زدن به این عمل تردید دارند مشهور است که بزرگترین دونده فنلاند LasseVtren برای آماده کردن خود جهت مسابقه نهائی المپیک از دوپینگ خون استفاده کرد. هم وطن فنلاندی او KaarolMaaininka قبل از حرکات مدال آور درالمپیک ۱۹۴۸ دریافت مکمل خون را پذیرفت. هفت عضو تیم دوچرخه سواری آمریکا پیش از المپیک ۱۹۸۴ تزریق خون دریافت کرده بودند، و طبق بعضی اظهار نظرها موفقیت های خیر دوندگان ماراتون ایتالیا به دوپینگ خون مربوط بوده است.

دوپینگ خون چگونه انجام می شود؟
سه روش برای افزایش درصد گلبولهای قرمز در گرش (هماتوکریت) به بیش از حد نرمال وجود دارد.
۱- ترانسفوزیون هومولوگ: این روش، ترانسفوزیون گلبولهای قرمز از یک شخص به شخص دیگر است. ترانسفوزیون هومولوگ باید از جهت علائم بیماری ویروزسی بدقت بررسی وشد و دهنده گلبول باید از نظر سرولوژیکی به گیرنده آن بخورد. این ترانسفوزیون می تواند در هر زمان و به هر مقدار جهت رسیدن به حد دلخواه گلبولهای قرمز در گردش انجام شود.
۲- ترانسفویون اتولوگ: این روش گرفتن خون از یک شخص و انفوزیون مجدد ان به خودش است. شخصی که خیلی پیش از یک رویدادورزشی یک یا واحدهای بیشتری خون میدهد واین خون بعدا که هماتوکریت شخص به حد نرمال برگشت دوباره به خودشت ترانسفوزیونمی شود که گلبول های قرمز در گردش به بیش ازحد نرمال می رسد.
گلبولهای قرمز هومولوگ و اتولوگ می توانند به صورت مایع خونی بمدت شش هفته در ۴ درجه سانتیگراد نگاهداری شوند، یا به صورت یخ در ۸۰- درجه سانیگراد به مدت چن سال نگهداری شوند.
۳- اریتروپویتین انسانی: این فاکتور رشد که از طریق مهندسی ژنتیک بدست امده ، تولید گلبول های قرمز را در مغز استخوان افزایش می دهد. زمانیکه ارزتروپویتین در دوزهای فارماکولوژیک داده شود، در یک شخص عادی مغز استخوان را برای تولید تعداد زیادی از گلبولهای قرمز تحریک می کند.
خون باید مثل یک دارو که دارای خطرات و فوایدی است، ملاحظه شود. در سطح وسیعی از پزشکی ترانسفوزیون خون هومولوگ و اتومالوگ از اهمیت زیادی برخوردار است. زمانی که از نظر کلینیکی ترانسفوزیون لازم تشخیص داده شد، فواید ترانسفوزیون خون بوضوح از خطرات آن مهمتر است. هر چند استفاده از خون هومولوگ جهت تقویت حرکات ورزشی باید بطور نامحدنود محکوم شود. عمده ترین خطر ترانسفوزیون، حتی با بهترین تست های تشخیصی، بیماری ویروسی است. یکی از دوچرخه سواران آمریکا که در سال ۱۹۸۴ ترانسفوزیون انجام داده بود، هپاتیت مزمن گرف. خطرات دیگر ترانسفوزیون هومولوگ شامل انواع واکنش های ترانسفوزیون و حساسیت به آنتی ژن های بیگاه خون است. خون اتولوگ، اگر بطور صحیح گرفته وترانسفوزیون شود، بسیاری از این خطرات را پیشگیری می کند. گر چه ترانسفوزیون های اتولوگ نیز بدون خطر نیستند. بعضی از اشخاص به گرفتن واحدی از خون واکنش های زیان آور نشان می دهند. احتمال دارد اشتباهاتی در برچسب زدن نگهداری، یا تزریق مجدد صورت گیرد. سازمان غذا و دارو (FDA) و سازمان بزگ بانک خون، استانداردها و مقررات صرحی برای خون گیری، نگهداری و ترانسفوزیون خون دارند. چنانچه عمل ترانسفوزیون بطور مخفی و خارج از نظارت بیمارستان یا یک بانک خون معتبر انجام شود، ممکن است استانداردهای قرمز در گردش را به حد غیرقابل قبولی بالا برد. اگر هماتوکریت تقریبا از ۵۵ درصد تجاوز کند، معایب مسئله افزایش غلظت خون از سود حاصل از افزایش ظرفیت ناقل اکسیژن گلبول های قرمز اضافی مهمتری خواهد بود. در هماتوکریت بیش از ۶۰ درصد خطر بروز حادثه از قبیل سکته اشکار است. بعضی از محققین ملاحظه کرده اند غلظت خونی که به طور عادی در ورزشکاران استقامت بخاطر دهیدراتاسیون ناشی از ورزش دیده می شود، ممکن است از ورزشکارانی که بخاطر دوپینگ غلظت خونی زیادی پیدا کرده اند، شدیدتر باشد.
آیا دوپینگ خون حرکات ورزشی را تقویت می کند؟
بنظر می رسد جواب مثبت باشد. در اینجا د مطالعه Double- blind روی دوندگانی که زیاد تمرین کرده اند انجام شد، یکی مطالعه اثر ترانسفوزیون ۹۰۰ میلی لیتر گلبول های قرمز اتولوگ روی حرکات سخت ورزشی و دیگری مطالعه اثر ترانسفوزیون ۴۰۰ میلی لیتر گلبولهای قرمز اتولوگ روی ۱۰ کیلومتر از زمان مسابقه هر دومطالعه بدنبال ترانسفوزیون افزایش حرکات ورزشی را نشان دادند.
حتی اگر نتیجه مسابقه ای دوپینگ خون اندک باشد، این نتیجه در جایی که پیروز شدن در رویدادهای استقامت ممکن است با ثانیه های کمی صورت گیرد، می تواند بطور حاد در سطح رقابت ورزشکاران برگزیده مهم باشد. فشار برای موفق شدن تا این حد مهم است، که روش فوق جهت بدست آوردن پیروزی، ممکن است علی رغم خطرات و یا نتایج اخلاقی متعاقب ان،بکار برده شود.
آیا می توان دوپینگ خون را تشخیص داد؟
روش رضایت بخشی وجود ندارد که دریافت خون اتولوگ را توسط ورزشکار بتوان تشخیص داد. در هماتوکریک اشخاص تا حدودی اختلاف وجود دارد، اما چنانچه هماتوکریت بیش از حد معمول باشد، از پیروزی یک ورشکار که با ترانسفوزیون خون کسب نموده است، می توان جلوگیری بعمل آورد. جهت تشخیص اریتروپویتین Recombinant فعلا راه عملی وجود ندارد. مثل خون اتولوگ، اریتروپویتین یک ماده طبیعی است که در اشخاص عادی پیدا می شود. نیمه عمر بیولوژیکی آن از ۶ ساعت تا دو روز است ،چونکه اریتروپویتین اگزوژن سریعا از گردش خون پاک می شود.

آیا دوپینگ خون عملی اخلاقی است؟
خون داروئی است که فونکسیون های حاد، نجات بخش بعلاوه حوادث و خطراتی دارد: ترانسفوزیون جهت کسب ظرفیت ناقل اکسیژن اضافی در ورزشکار یک مدخله غیرفیزیولوژیک برای کسب پیروزی در مسابقه است. استفاده از ان برای افزایش حرکات نباید متفاوت از مصرف استروئیدهای آنابولیک جهت افزایش قدرت عضله در دوندگان و وزنه برداران تصور شود. استفاده از آن را در ورزش باید بعنوان شکلی از گول زدن تعریف کرد، که بی جهت موجب خطر می شود. کمیته بین المللی (IOC) دوپینگ خون را نادرست می پندارد، و کمیسیون پزشکی IOC این عمل را محکوم کرده است. ورزشکاران، مربیان و پرسنل پزشکی ورزشکاران باید نتایج علمی و اخلاقی دوپینگ را قبل از پذیرفتن یا توصیه کردن تراسنفوزیون خون به قصد تقویت حرکات ورزشی، بسنجند.
سوالها و فرضیه ها دوپینگ خون
۱. نحوه انجام دوپینگ خونی چگونه؟
۲. آیا باعث تقویت ورزکار می شود؟
۳. ترانسفورزیون هومولوگ چیست؟
۴. نمود تشخیص دوپینگ خون چیست؟